Γάλα, κάνει να πίνω;

• Τι είναι το γάλα και τι περιέχει;

Το γάλα είναι μια θρεπτική και λευκή υγρή τροφή που εκκρίνεται από τους μαστικούς αδένες των θηλαστικών. Η κατανάλωση αγελαδινού γάλακτος ποικίλλει ανά τον κόσμο, με μέσο όρο 10–212 kg ανά άτομο ετησίως. Το γάλα περιέχει 18 βασικά θρεπτικά συστατικά, συμπεριλαμβανομένων διαφόρων βιοδραστικών πεπτιδίων, λιπαρών (όπως πρωτεΐνες ορού γάλακτος, πολικά λιπίδια γάλακτος κ.ά.) και άλλων θρεπτικών συστατικών όπως ασβέστιο, φώσφορος, μαγνήσιο και βιταμίνη D που έχουν σημαντικό αντίκτυπο στον ανθρώπινο μεταβολισμό και την υγεία.

• Ποιες είναι οι θετικές ιδιότητες του γάλακτος;

Το γάλα έχει φανεί πως παρέχει θετικές ιδιότητες, όπως ότι είναι αντικαρκινογόνο, αντιφλεγμονώδες, αντιοξειδωτικό, αντιλιπογόνο, αντιυπερτασικό  και δρα κατά της υπεργλυκαιμίας και της οστεοπόρωσης. Το γάλα δεν είναι μόνο η κύρια πηγή διατροφής των νεογέννητων αλλά και μια εξαιρετική πηγή θρεπτικών συστατικών για την ανάπτυξη των παιδιών και των ενηλίκων. Οι κατευθυντήριες οδηγίες της American Heart Association/American College of Cardiology προτείνουν ότι οι ενήλικες πρέπει να καταναλώνουν τρεις μερίδες γαλακτοκομικών καθημερινά.

• Γάλα και θνησιμότητα

Σε μελέτες φάνηκε ότι η κατανάλωση γάλακτος δεν συνδέθηκε με τη συνολική θνησιμότητα, τη θνησιμότητα από καρδιαγγειακά νοσήματα ή τη θνησιμότητα από καρκίνο. Συνδέθηκε όμως με τον καρκίνο του προστάτη καθώς και με τον αυξημένο κίνδυνο θνησιμότητας από στεφανιαία νόσο.

• Γάλα και καρδιαγγειακή νόσο

Η υψηλή κατανάλωση γάλακτος δεν σχετιζόταν σε μελέτες με καρδιαγγειακά νοσήματα, και μάλιστα έχει φανεί πως ο κίνδυνος είναι 7% χαμηλότερος για τα εγκεφαλικά επεισόδια, 6% χαμηλότερος για την καρδιαγγειακή νόσο και 4% χαμηλότερος για την υπέρταση (καταναλώνοντας 200 ml γάλα την ημέρα). Ωστόσο, η κατανάλωση γάλακτος υψηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά συνδέθηκε με αυξημένο κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου (4%). 

• Γάλα και καρκίνος

Για τον καρκίνο του παχέος εντέρου έχει φανεί πως επηρεάζεται από την ποσότητα κατανάλωσης και από τα λιπαρά που περιέχει το γάλα. Συγκεκριμένα η αύξηση κατά 1 μερίδα κατανάλωσης γάλακτος συνδέθηκε με 10% χαμηλότερο κίνδυνο εμφάνισης του καρκίνου παχέος εντέρου. Η κατανάλωση γάλακτος χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά συσχετίστηκε σημαντικά με μειωμένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνο του παχέος εντέρου.

Η υψηλή κατανάλωση γάλακτος συσχετίστηκε με αυξανόμενο κίνδυνο καρκίνου του προστάτη, διάχυτου λεμφώματος μεγάλων Β-κυττάρων και καρκίνου του στομάχου. Για τον καρκίνο του προστάτη πρέπει να δοθεί προσοχή και στα λιπαρά που περιέχει το γάλα αλλά και στην ποσότητα που καταναλώνεται γιατί έχει φανεί σε μελέτες ότι αυξάνει τον κίνδυνο.

Ο κίνδυνος για καρκίνο του μαστού δεν συσχετίστηκε με την πρόσληψη γάλακτος έως και τα 450 ml/ημέρα (~2 ποτήρια), αλλά σε ποσότητες μεγαλύτερες από αυτήν αυξήθηκε κατά περίπου 30%.

Τα αποτελέσματα ήταν ασυνεπή για τους υπόλοιπους τύπους καρκίνου.

Ωστόσο, πρέπει να σημειωθεί πως ο καρκίνος είναι μια πολυπαραγοντική νόσος που δεν σχετίζεται ΜΟΝΟ με την κατανάλωση γάλακτος αλλά από γενετικές και περιβαλλοντικές επιδράσεις.

• Μεταβολικά νοσήματα

Η υψηλή πρόσληψη γάλακτος ΔΕΝ σχετίζεται θετικά με τον κίνδυνο για σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2, με το μεταβολικό σύνδρομο και την παχυσαρκία. Συγκεκριμένα, έχει φανεί ότι η κατανάλωση 200 ml γάλακτος/ημέρα μειώνει τον κίνδυνο για μεταβολικό σύνδρομο (κατά 13%) και για παχυσαρκία (κατά 16%).

• Οστεοπόρωση

Η κατανάλωση γάλακτος δεν σχετίζεται με κάταγμα του ισχίου και συγκεκριμένα η κατανάλωση τουλάχιστον 200 ml γάλα/ημέρα μειώνουν κατά 39% τον κίνδυνο οστεοπόρωσης.

• Νόσο Αλτσχάιμερ και Πάρκινσον

Η υψηλή πρόσληψη γάλακτος συνδέθηκε με μειωμένο κίνδυνο για τη νόσο του Αλτσχάιμερ, αλλά συνδέθηκε με τον αυξημένο κίνδυνο για τη νόσο του Πάρκινσον.

• Βρέφη

Η υψηλή κατανάλωση γάλακτος σχετιζόταν με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης αναιμίας λόγω ανεπάρκειας σιδήρου, ωστόσο η κατανάλωση γάλακτος είναι απαραίτητη.

• Άλλα αποτελέσματα

Η πρόσληψη γάλακτος συνδέθηκε θετικά με τον αυξημένο κίνδυνο ακμής αλλά όχι με την ενδομητρίωση ή τη διάβρωση των δοντιών.

Και θα πρέπει να δοθεί προσοχή στις ανεπιθύμητες ενέργειες που προκύπτουν από τις αλλεργίες (στο γάλα) και από τη δυσανεξία στη λακτόζη.

Συμπερασματικά, η κατανάλωση γάλακτος έχει ευεργετικά οφέλη: στην καρδιαγγειακή νόσο, εγκεφαλικό επεισόδιο, υπέρταση, μεταβολικό σύνδρομο, παχυσαρκία, οστεοπόρωση, σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 και Αλτσχάιμερ. H κατανάλωση γαλακτοκομικών προϊόντων έδειξε πιθανή συσχέτιση με μειωμένο κίνδυνο καρδιαγγειακών και καρκίνο του παχέος εντέρου. Οι ευεργετικές αυτές δράσεις μπορεί να οφείλονται στα λιπαρά οξέα και στη βιταμίνη D. Δεδομένης της σπανιότητας του περιεχομένου στα τρόφιμα και γενικά χαμηλής κατανάλωσης βιταμίνης D στον γενικό πληθυσμό, απαιτούνται τροφές με επαρκή ποσότητα βιταμίνης D. Οι πιθανοί κίνδυνοι που είδαμε παραπάνω (π.χ. γαλακτοκομικά προϊόντα και νόσος του Πάρκινσον και ο καρκίνος του προστάτη) θα πρέπει να αξιολογούνται περισσότερο, σύμφωνα και με τον γεωγραφικό τόπο που βρίσκεται ένας πληθυσμός (πχ. παροχή βιταμίνης D από τον ήλιο, κλπ.).

Ωστόσο, από το σύνολο των μελετών έχει φανεί πως η κατανάλωση γάλακτος έχει αρκετά οφέλη για την υγεία παρά κινδύνους.

Βιβλιογραφία:

• Godos, J., Tieri, M., Ghelfi, F., Titta, L., Marventano, S., Lafranconi, A., Gambera, A., Alonzo, E., Sciacca, S., Buscemi, S., Ray, S., Del Rio, D., Galvano, F. and Grosso, G. (2019). Dairy foods and health: an umbrella review of observational studies. International Journal of Food Sciences and Nutrition, 71(2), pp.138–151. doi:https://doi.org/10.1080/09637486.2019.1625035.
• Zhang, X., Chen, X., Xu, Y., Yang, J., Du, L., Li, K. and Zhou, Y. (2021). Milk consumption and multiple health outcomes: umbrella review of systematic reviews and meta-analyses in humans. Nutrition & Metabolism, 18(1). doi:https://doi.org/10.1186/s12986-020-00527-y.
• Kazemi, A., Barati-Boldaji, R., Soltani, S., Mohammadipoor, N., Esmaeilinezhad, Z., Clark, C.C.T., Babajafari, S. and Akbarzadeh, M. (2020). Intake of Various Food Groups and Risk of Breast Cancer: A Systematic Review and Dose-Response Meta-Analysis of Prospective Studies. Advances in Nutrition. doi:https://doi.org/10.1093/advances/nmaa147.
• Chen, L., Li, M. and Li, H. (2019). Milk and yogurt intake and breast cancer risk. Medicine, 98(12), p.e14900. doi:https://doi.org/10.1097/md.0000000000014900.
• Sargsyan, A. and Dubasi, H.B. (2021). Milk Consumption and Prostate Cancer: A Systematic Review. The World Journal of Men’s Health, 39(3), p.419. doi:https://doi.org/10.5534/wjmh.200051.