Κατανάλωση αλλαντικών και εγκυμοσύνη: Τι επιπτώσεις μπορεί να προκαλέσουν στο έμβρυο;

Διατροφή και εγκυμοσύνη

Η υιοθέτηση ισορροπημένων διατροφικών προτύπων κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για την κάλυψη των αυξημένων μεταβολικών απαιτήσεων και τη διασφάλιση της υγείας της μητέρας και του εμβρύου. Η διατροφική μετάβαση προς τρόφιμα υψηλής θερμιδικής αξίας αλλά χαμηλής θρεπτικής ποιότητας έχει συσχετιστεί με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης παχυσαρκίας, σακχαρώδους διαβήτη κύησης, υπερτασικών διαταραχών, πρόωρου τοκετού και χαμηλού βάρους γέννησης. Συνεπώς, η αξιολόγηση της ποιότητας και του βαθμού επεξεργασίας των τροφίμων καθίσταται αναγκαία στο πλαίσιο της προγεννητικής φροντίδας. Σύμφωνα με μελέτες, παρατηρείται μεγάλη συσχέτιση μεταξύ της κατανάλωσης επεξεργασμένων τροφίμων, προεκλαμψίας και  σακχαρώδη διαβήτη κύησης είτε πριν είτε κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.

Η προεκλαμψία αποτελεί μια σοβαρή επιπλοκή της εγκυμοσύνης, που χαρακτηρίζεται από υπέρταση και δυσλειτουργία πολλαπλών οργάνων, λόγω βλάβης του αγγειακού ενδοθηλίου, εξαιτίας παραγόντων που απελευθερώνονται από τον πλακούντα. Μπορεί να προκαλέσει ενδομήτρια καθυστέρηση ανάπτυξης ή ακόμη και θάνατο. Αποτελεί σημαντική αιτία μητρικής και περιγεννητικής νοσηρότητας και θνησιμότητας, κυρίως σε χώρες με χαμηλούς πόρους.

Επεξεργασμένα τρόφιμα

Η ισορροπημένη διατροφή αποτελεί βασικό παράγοντα τροποποίησης του κινδύνου για χρόνιες ασθένειες και πρέπει να χρησιμοποιείται κατάλληλα σε όλα τα βασικά στάδια της ζωής, όπως κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, της εμμηνόπαυσης και στην τρίτη ηλικία. Η κατανάλωση κρέατος και προϊόντων κρέατος παρέχει στον ανθρώπινο οργανισμό σημαντικά θρεπτικά συστατικά, όπως πρωτεΐνες, σίδηρο, βιταμίνες κ.λπ.. Ως ουσιαστικό μέρος μιας μικτής διατροφής, το κρέας διασφαλίζει την επαρκή παροχή απαραίτητων μικροθρεπτικών συστατικών και αμινοξέων που εμπλέκονται στις ρυθμιστικές διαδικασίες του ενεργειακού μεταβολισμού για την ανθρώπινη υγεία και ανάπτυξη. Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι αποτελεί βασική και μοναδική συνδυασμένη πηγή πρωτεϊνών υψηλής ποιότητας, σιδήρου και ψευδαργύρου, το κόκκινο κρέας (σε μεγάλες ποσότητες) και ιδιαίτερα το επεξεργασμένο κρέας έχει συσχετιστεί με αυξημένο κίνδυνο χρόνιων ασθενειών και παθολογικών καταστάσεων. 

Με τι σχετίζεται η κατανάλωση επεξεργασμένου κρέατος;

• Η υψηλή πρόσληψη επεξεργασμένου κρέατος συσχετίστηκε σημαντικά με υψηλή συγκέντρωση γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης (Hb1Ac: διαγνωστικός δείκτης για τον σακχαρώδη διαβήτη) στις γυναίκες, ενώ το κόκκινο κρέας δεν έδειξε συσχέτιση.
• Αποτελέσματαμετα-αναλύσεων ανέφεραν ότι η κατανάλωση επεξεργασμένου κρέατος, αλλά όχι κόκκινου κρέατος, συσχετίστηκε με υψηλό κίνδυνο ισχαιμικής νόσου.
• Έρευνες έχουν δείξει ότι το επεξεργασμένο κρέας αυξάνει τον κίνδυνο καρκίνου του παχέος εντέρου και πιθανόν ότι το κόκκινο κρέας κάνει το ίδιο. Είναι κρίσιμο, ωστόσο, ότι τα δεδομένα υπογραμμίζουν ότι ο κίνδυνος καρκίνου του παχέος εντέρου που σχετίζεται με το επεξεργασμένο κρέας είναι περίπου διπλάσιος από αυτόν του κόκκινου κρέατος.
• Η κατανάλωση επεξεργασμένου κόκκινου κρέατος (πχ. αλλαντικά, επεξεργασμένα μπιφτέκια κ.λπ.) έχει συσχετιστεί με αυξημένο κίνδυνο διαβήτη κύησης σε βρέφη. Τα NOC (καρκινογόνες ουσίες) που σχηματίζονται στο στομάχι, μεταξύ νιτρωδών και δευτεροταγών ή τριτοταγών αμινών ή αμιδίων, μπορεί να αποτελούν σημαντικό παράγοντα κινδύνου για καρκίνο στον άνθρωπο. Συγκεκριμένα, η διαπλακουντιακή έκθεση σε μια ομάδα NOC, προκαλεί νευρογενείς όγκους σε βρέφη.
• Το μικροβίωμα του εντέρου παίζει σημαντικό ρόλο στην υγεία του βρέφους και στην ανάπτυξη του ανοσοποιητικού συστήματος και μπορεί να επηρεαστεί από την έκθεση σε παράγοντες που επηρεάζουν την πρώιμη ζωή. Η μητρική διατροφή μπορεί να επηρεάσει το μικροβίωμα του εντέρου του βρέφους μέσω της κάθετης μεταφοράς μητρικών μικροβίων στα βρέφη κατά τον φυσιολογικό τοκετό και τον θηλασμό. Το επεξεργασμένο κρέας σχετίζεται με αυξημένους κινδύνους καρδιαγγειακών παθήσεων, καρκίνου και άνοιας.

Τοξόπλασμα και εγκυμοσύνη

Η λοίμωξη από τοξόπλασμα μπορεί να εισβάλει στον πλακουντιακό ιστό με διαφορετικούς τρόπους και να καταστρέψει την ανοσολογική ανοχή της μητέρας-εμβρύου κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε απόρριψη του ανοσοποιητικού συστήματος της μητέρας, να επηρεάσει την ανάπτυξη του εμβρύου και να προκαλέσει αποβολή ή άλλες επιπλοκές της εγκυμοσύνης. Ανάλογα με το στάδιο της κύησης στο οποίο λαμβάνει χώρα η μόλυνση υπάρχουν διαφορετικές ανεπιθύμητες εκβάσεις. Πιο συγκεκριμένα, η κάθετη μετάδοση στο πρώτο τρίμηνο είναι σπάνια, αν και συνήθως προκαλεί εμβρυϊκό θάνατο και αποβολή επειδή το ανοσοποιητικό σύστημα του εμβρύου είναι ακόμη υπανάπτυκτο. Στο δεύτερο τρίμηνο, ο ρυθμός κάθετης μετάδοσης αυξάνεται και τα έμβρυα γεννιούνται συνήθως πρόωρα ή με σοβαρές παθήσεις, όπως υδροκέφαλο, μικροκεφαλία ή νοητική υστέρηση. Στην τρίτη περίοδο της κύησης, είναι πιθανό να εμφανιστεί εμβρυϊκή μόλυνση και παρόλο που τα περισσότερα μωρά είναι ασυμπτωματικά κατά τη γέννηση, μπορεί να αναπτύξουν νευρολογικές, οφθαλμολογικές ή ακουστικές ασθένειες μήνες ή χρόνια αργότερα. Επίσης, εκτός από τον χρόνο κύησης, η έκβαση της μόλυνσης κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το στέλεχος του παρασίτου και το είδος του ξενιστή.

Ποιες είναι οι πηγές μόλυνσης;

• Μολυσμένο κρέας
• Μη καλά μαγειρεμένο κρέας
• Μολυσμένο τρόφιμο/ νερό

Τι συμπτώματα μπορεί να επιφέρει κατά τη κύηση;

• Μικροκεφαλία
• Υδροκέφαλο έμβρυο
• Νοητική και ψυχοκινητική καθυστέρηση
• Αποβολή
• Θάνατο

Η πιθανότητα να μην υπάρχει θεραπεία στη λοίμωξη από τοξόπλασμα είναι 20-50 %.

Salmonella και εγκυμοσύνη

Η λοίμωξη από salmonella είναι μια από τις σημαντικότερες τροφιμογενείς ασθένειες παγκοσμίως. Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, η λοίμωξη,  προκαλεί ανεπαίσθητες, αλλά σημαντικές αλλοιώσεις στην αρχιτεκτονική του πλακούντα, θέτοντας σε κίνδυνο την ακεραιότητα των λαχνών και την αγγειακή οργάνωση. Αν και το βάρος γέννησης μπορεί να φαίνεται ανεπηρέαστο, οι παρατηρούμενες αλλαγές υποδηλώνουν μειωμένη αποτελεσματικότητα του πλακούντα και χρήζουν περαιτέρω έρευνας σχετικά με τις αναπτυξιακές τους συνέπειες και τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στα μωρά.

Πιο συγκεκριμένα, η λοίμωξη αυτή πυροδοτεί δύο βασικές επιβλαβείς διεργασίες:

1. Προκαλεί εκτεταμένη φλεγμονή που μπορεί να βλάψει τα ευαίσθητα αιμοφόρα αγγεία του πλακούντα.
2. Απελευθερώνει βλαβερά μόρια που ονομάζονται κυτοκίνες που διαταράσσουν περαιτέρω την κανονική λειτουργία του πλακούντα.

Επιπλοκές από Salmonella

• Χοριοαμνιοτίτιδα (βακτηριακή λοίμωξη του αμνιακού υγρού και των μεμβρανών που περιβάλλουν το έμβρυο).
• Διαπλακουντιακή εμβρυική λοίμωξη (μόλυνση που μεταδίδεται από τη μητέρα στον πλακούντα και από εκεί στο έμβρυο).
• Παλίνδρομη κύηση (αποβολή).
• Σηψαιμία στο έμβρυο ή τη μητέρα (η παρουσία παθογόνων μικροβίων και/ή των τοξινών τους στο αίμα).

Συμπεράσματα

Η κατανάλωση αλλαντικών και γενικότερα επεξεργασμένου κρέατος κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης φέρει σημαντικούς κινδύνους για την υγεία τόσο της εγκύου όσο και του εμβρύου. Οι αρνητικές επιπτώσεις περιλαμβάνουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη κύησης, προεκλαμψίας, καρδιαγγειακών παθήσεων και καρκίνου. Επιπλέον, η κατανάλωση μολυσμένων ή μη επαρκώς μαγειρεμένων κρεάτων αυξάνει την πιθανότητα μόλυνσης από παθογόνους μικροοργανισμούς όπως το τοξόπλασμα και η σαλμονέλα, που μπορούν να προκαλέσουν σοβαρές επιπλοκές, όπως αποβολή, νευρολογικές βλάβες στο έμβρυο και σηψαιμία.

Τέλος, η διατροφή της εγκύου επηρεάζει το μικροβίωμα του εντέρου του βρέφους και κατ’ επέκταση την ανάπτυξη του ανοσοποιητικού του συστήματος. Επομένως, η επιλογή τροφών υψηλής διατροφικής αξίας και η αποφυγή επεξεργασμένων ή δυνητικά επικίνδυνων τροφίμων είναι καθοριστική για μια υγιή εγκυμοσύνη και την ομαλή ανάπτυξη του εμβρύου.

Βιβλιογραφία

• Tetteh-Quarcoo et al (2025). SalmonellaTyphi-Exposed Placentae: Chorionic Villi Histomorphology and Neonatal Birthweight. Doi : 3390/diseases13070205
• Sepide Talebi et al (2024). The association between ultra-processed food and common pregnancy adverse outcomes: a dose-response systematic review and meta-analysis. Doi : 1186/s12884-024-06489-w
• Xuyang Gao et al (2021). The Role and Function of Regulatory T Cells in Toxoplasma gondii-Induced Adverse Pregnancy Outcomes. doi: 1155/2021/8782672
• Williams Walana et al (2026). Prevalence, risk factors, diagnosis and outcomes of Toxoplasma gondiiinfection in pregnancy: A review.  DOI: 1016 / j.parint .2025.103143
• Reyhane Norouziasl et al (2024). Consumption of red and processed meat during early pregnancy and risk of gestational diabetes: a prospective birth cohort study.  doi: 1038/s41598-024-55739-6
• Carlotta Giromini, D Ian Givens (2022). Benefits and Risks Associated with Meat Consumption during Key Life Processes and in Relation to the Risk of Chronic Diseases. doi: 3390/foods11142063
• Viral G Jain et al (2021). Chorioamnionitis and Neonatal Outcomes. Doi: 10.1038/s41390- 021-01633-0
• Eunjung Jung et al (2023). Clinical chorioamnionitis at term: definition, pathogenesis, microbiology , diagnosis, and treatment. Doi:10.1016/ξ.αξογ.2023.02.002